کتاب دموکراسی

کتاب "دموکراسی: ماهیت و اهمیت آن" (ژوئن ۲۰۲۴) مجموعه‌ای کم‌حجم اما پرمغز است که در بحبوحه‌ی یک سال انتخاباتی بی‌سابقه در جهان منتشر شد؛ زمانی که تهدیدهای تازه علیه ارزش‌ها و نهادهای دموکراتیک از گوشه‌وکنار به چشم می‌خورد. این گلچین که به همت فایننشال تایمز گردآوری شدظه، شامل یازده مقاله از زنان نویسنده و رهبر برجسته‌ای چون مارگارت آتوود، مری بیرد، الیف شافاک و لیا ایپی است؛ زنانی که هر یک با زبانی متفاوت اما دغدغه‌ای مشترک به پرسشی بنیادین می‌پردازند: دموکراسی در جهان معاصر چه معنا و چه آینده‌ای دارد؟
مجموعه به‌صورت موجز و هدفمند سامان یافته و مقالات آن از روایت‌های شخصی و تجربه‌محور گرفته تا تحلیل‌های تاریخی و فلسفی را دربر می‌گیرد. برای مثال مری بیرد با رویکردی کلاسیک، ریشه‌های دموکراسی را در دنیای باستان می‌کاود؛ در حالی که الیف شافاک تصویری زنده و استعاری از دموکراسی به عنوان یک «اکوسیستم» زنده و وابسته به پیوندهای متقابل ترسیم می‌کند. اریکا بنر و ویوسا عثمانی به چالش‌های ملموس‌تر امروز مانند فساد، تبعیض و محدودیت در دسترسی به رأی اشاره می‌کنند؛ در مقابل، آدوای آکانده، کاجا کالاس و دیگران، تجربیات شخصی و ملی خود را برای درک ابعاد محلی و جهانی دموکراسی به اشتراک می‌گذارند. ویژگی برجسته این کتاب، نگاه چندصدایی و زنانه آن است. این نه‌تنها برای پررنگ‌کردن نقش و مسئولیت زنان در دفاع و احیای دموکراسی است، بلکه برای نشان‌دادن این واقعیت است که آسیب‌پذیری دموکراسی، اغلب نخست در آسیب‌پذیری حقوق زنان و اقلیت‌ها نمود می‌یابد. همین نگاه چندلایه، لحن کتاب را هم متنوع کرده است: از تأملات شاعرانه و شخصی مارگارت آتوود تا نثر آکادمیک و نظام‌مند مری بیرد. مضامین اصلی کتاب نیز بازتاب‌دهنده‌ی درکی زنده از دموکراسی‌اند: دموکراسی به عنوان یک روند همیشگی و نه یک دستاورد ایستا؛ ضرورتی که هر نسل باید برای محافظت و گسترش آن بجنگد. همچنین تأکید بر همبستگی جهانی و مسئولیت شهروندان فراتر از مرزهای جغرافیایی، به‌ویژه در جهانی که دموکراسی‌های تازه‌تأسیس همچون کوزوو و استونی با تهدیدهای خاص خود روبه‌رو هستند. انتشار این کتاب بازتابی گسترده یافت: از انتخاب به عنوان بهترین کتاب سیاسی سال ۲۰۲۴ توسط واترستونز تا تحسین فایننشال تایمز که آن را «اثری پرشور و متقاعدکننده برای دفاع از آرمان‌های دموکراسی» خواند. مخاطبان هم محتوای کتاب را قابل‌فهم، موجز و در عین حال فکرانگیز توصیف کرده‌اند؛ اگرچه برخی تفاوت عمق میان مقالات مختلف را نقطه‌ضعف احتمالی دانسته‌اند.
در مجموع، "دموکراسی" نه صرفا یک کتاب سیاسی، بلکه دعوتی است برای بازاندیشی نقشی که هر فرد در زنده نگه داشتن دموکراسی ایفا می‌کند؛ کتابی که از تجربه‌ی زنان نویسنده و رهبر، پلی می‌سازد میان گذشته و حال، و دموکراسی را پروژه‌ای مداوم از شجاعت، مراقبت و اقدام جمعی معرفی می‌کند.