کتاب سرمایه داری

کتاب «سرمایه‌داری: یک تاریخ مختصر» نوشته‌ی یورگن کوکا، مورخ اجتماعی برجسته‌ی آلمانی، نخستین بار در سال ۲۰۱۳ منتشر شد.
این کتاب کوچک و فشرده، در عین ایجاز، تصویری جامع از تکامل سرمایه‌داری به دست می‌دهد و مسیر آن را از ریشه‌های قرون وسطایی و پیشامدرن تا اقتصاد مالی جهانی‌شده‌ی قرن بیست‌ویکم دنبال می‌کند. کوکا با نگاهی جهانی، از سرمایه‌داری تجاری اولیه در جهان عرب، چین و اروپا آغاز می‌کند و سپس به تحولات عظیم قرن نوزدهم و بیستم، مدیریت‌گرایی و مالی‌گرایی سده‌ی اخیر و سرانجام چالش‌های سرمایه‌داری معاصر می‌پردازد. او تحلیل خود را بر پایه‌ی نظریه‌های کلاسیکی که مارکس، وبر و شومپیتر عرضه کرده‌اند آغاز می‌کند و سپس به نظریه‌پردازانی چون پولانی، برادل، والرشتاین و آریگی گسترش می‌دهد. کوکا در نهایت این اندیشه‌ها را در تعریفی کاربردی از سرمایه‌داری جمع‌بندی می‌کند؛ تعریفی که بر سه ستون اصلی استوار است: نخست، تمرکززدایی که به بازیگران اقتصادی اجازه‌ی تصمیم‌گیری مستقل از طریق حقوق مالکیت می‌دهد؛ دوم، کالایی‌سازی و هماهنگی بازار که مبادلات را بر پایه‌ی رقابت، عرضه و تقاضا و سازوکار قیمت‌ها تنظیم می‌کند؛ و سوم، انباشت سرمایه که با سرمایه‌گذاری مجدد، استفاده از اعتبار، مدیریت ریسک و جست‌وجوی سود، نیروی محرک رشد سیستم به شمار می‌رود. سرمایه‌داری در این چارچوب نه یک واحد یگانه، بلکه نوعی «ایده‌آل تیپیک» است که در اشکال گوناگون تاریخی و فرهنگی ظاهر شده و همواره با تناقض‌ها و بحران‌های درونی همراه بوده است. ساختار کتاب در پنج فصل طراحی شده است. فصل نخست به مبانی مفهومی و بحث‌های تاریخ‌نگاری اختصاص دارد. فصل دوم سرمایه‌داری تجاری پیشامدرن را در جغرافیاهای متنوع بررسی می‌کند. فصل سوم به تحولات همه‌جانبه‌ی سرمایه‌داری صنعتی می‌پردازد. فصل چهارم ظهور سرمایه‌داری مدیریتی و اشکال بوروکراتیک و مالی را دنبال می‌کند. و در نهایت، فصل پنجم به سرمایه‌داری مالی جهانی و بحران‌ها و نابرابری‌های معاصر اختصاص دارد. این اثر در محافل دانشگاهی و انتقادی با استقبال قابل توجهی روبه‌رو شد. مجله‌ی Choice آن را در سال ۲۰۱۶ به عنوان یکی از کتاب‌های برجسته‌ی دانشگاهی برگزید. منتقدان وضوح، ایجاز و گستره‌ی فکری کتاب را ستوده‌اند و آن را متنی دانسته‌اند که می‌تواند در محیط‌های آموزشی نیز به کار رود. نشریه‌ی World History Connected بر دامنه‌ی جهانی تحلیل کوکا تأکید کرده و هنری هلر آن را «سرگرم‌کننده و آموزنده» خوانده است که در فضای اضطراب‌های پس از بحران مالی ۲۰۰۸ می‌تواند نوعی اطمینان خاطر به همراه آورد. با این حال، برخی پژوهشگران یادآور شده‌اند که اختصار کتاب، عمق تحلیل به‌ویژه در فصل‌های پایانی را تا حدی محدود کرده است.
در مجموع، «سرمایه‌داری: یک تاریخ مختصر» راهنمایی دقیق و قابل فهم برای فهم مسیر پرپیچ‌وخم سرمایه‌داری است. ارزش اصلی آن در ترکیب وضوح نظری با دامنه‌ی گسترده‌ی تاریخی نهفته است؛ متنی که به خواننده تصویری متعادل از سیر جهانی سرمایه‌داری، دستاوردها و بحران‌های آن ارائه می‌دهد و همچنان به‌عنوان یکی از مدخل‌های معتبر در مطالعات تاریخ اقتصادی و اجتماعی شناخته می‌شود.