و آن مردان پیوسته به یاد خانه بودند. افراد گردان کم کم از سرزمینی که اشغال کرده بودند بیزار شدند و با مردم درشتی کردند. مردم نیز با آنان درشتی کردند. رفته رفته اندک هراسی در دل فاتحان رخنه کرد، ترس از این که جنگ هرگز تمام نشود و آنان هیچ گاه به خانه برنگردند و دیگر روی آسایش را نبینند، ترس از این که روزی از پا دربیایند و همچون خرگوشی در کوهستان شکار شوند، زیرا نفرت مردمی که سرزمینشان اشغال شده بود هیچ گاه فرو نمی نشست.
خیال می کنند چون خودشان یک پیشوا و یک سر دارند، ما هم مثل آنان هستیم. می دانند که اگر سر ده نفر از خودشان بالای دار برود، نابود خواهند شد. اما ما مردمانی آزاد هستیم و به اندازه ی جمعیت خود سر داریم و در موقع لزوم رهبرانی مثل قارچ در میانمان خواهند رویید.
شکست، مفهومی موقتی است. شکست در یک نبرد، ماندگار نمی ماند. ما شکست خوردیم و حالا حمله می کنیم. شکست هیچ معنایی ندارد. نمی توانی این را بفهمی؟ می دانی پشت درها چه حرف هایی در گوش هم زمزمه می کنند؟
ماهی
جان اشتاین بک
محمدعلی فائزی
Amazon