در روند تحولات شهری، بخش بزرگی از مردم طبقات و گروه های اجتماعی جامعه تهران جذب نظام فرهنگی جدید شده اند و سبک زندگی متجدانه را با پذیرش عناصر فرهنگ غربی اخذ کرده اند. هر چند هنوز عناصری از فرهنگ سنتی، به ویژه پاره ای از اعتقادات و آداب مذهبی و غیرمذهبی در ذهن و ضمیر آنها باقی مانده و در مواقع و به مناسبت های خاص در آیین ها و آداب و سنت ها، مانند مراسم سوگواری و جشن و آیین های مذهبی و غیرمذهبی و در مراسم آیینی زنانه بازنمود می یابند. بخش دیگری از جمعیت شهری، به خصوص افراد مهاجر ایلی- روستایی و شهرستانی های مهاجر، همچنان در عمل و نظر در حصر نظام فرهنگ سنتی قدیم باقی مانده اند و می کوشید تا سبک زندگی نیاکانی را ادامه دهند و ارزش های سنتی کهن را همچنان محفوظ نگهدارند. این تضاد و تقابل فرهنگی در برخی الگوهای رفتاری و عقیدتی میان این دو بخش از اجتماعات سنت گرا و تجددگرا در سطح جامعه تهران چشمگیر است.
بنابر آگاهی های موجود در ۱۲۶۹ق، شهر تهران به ۵ محله ارگ، عودلاجان، بازار، سنگلج و چال میدان (یا چاله میدان) در داخل شهر و نیز آبادی بیرون دروازه های تهران تقسیم می شد. هر یک از محله ها، به جز محله ارگ، بنابر موقعیت خاصشان گذرها، پاتوغ ها(پاتوق ها) و کوچه هایی را در برمی گرفت. مثلا محله بازار دارای ۱۰ گذر به نام های کوچه غریبان، تکیه قاطرچی ها و میان گود، عباس آباد، سیدناصرالدین و جز اینها، و یک کوچه به نام خرقانی ها و پاتوغ ملک آباد، یا محله سنگلج دارای ۶ گذر به نام گذر گلبندک(گلوبندک)، قورخانه، افشارها، دباغ خانه، درب خونگاه(درخونگاه) و گذر پایین، و هر گذر دارای چند کوچه بود. کوچه ها بیشتر به نام اشخاص سرشناس ساکن در آنها، در گذر زکی خان، ارنگه در گذر گلبندک، یا کوچه عباسعلی خان، سرهنگ توپخانه در گذر قورخانه و کوچه میرزاحسین خان حکیم باشی در گذر افشارها در محله سنگلج؛ و به نام برخی از گروه های قومی یا ایلی مانند کوچه گندشلوها، باجمالوها و قرقانی ها در گذر افشارها، کوچه عرب ها در گذر دباغ خانه، و ترکمان ها در گذر پایین؛ یا به نام مهاجران برخی از شهرهای ایران مانند کوچه کرمانی ها و کوچه قمی ها در گذر پایین، و همه در محله سنگلج نامیده می شدند.
سخن
علی بلوکباشی
