کتاب انجیل توماس

"انجیل توماس" در ترجمه و تفسیر ژرف ریچارد والنتیس، دریچه‌ای غیرمتعارف و تکان‌دهنده به درک ما از مسیحیت نخستین می‌گشاید. این متن باستانی، برخلاف اناجیل روایی عهد جدید، نه از ماجرای معجزات یا رستاخیز می‌گوید، بلکه مجموعه‌ای است از ۱۱۴ گفتار منسوب به عیسی، که نگاهی عارفانه و تأمل‌برانگیز به معرفت الهی دارد. والنتیس، پژوهشگر برجسته در حوزه زهد و مسیحیت اولیه، با نگاهی تحلیلی و درعین‌حال همدلانه، این سخنان را در بستری الهیاتی و فلسفی بازمی‌خواند و عمق رازآلود آنها را برای خواننده‌ی امروز روشن می‌سازد.
"انجیل توماس" که در سال ۱۹۴۵ در میان نسخ ناگ حمادی در مصر کشف شد، به احتمال زیاد در اوایل قرن دوم میلادی به نگارش درآمده است. این اثر برخلاف اناجیل متعارف، فاقد روایت تاریخی و ماجرامحور است؛ هیچ روایتی از معجزه، مصلوب شدن یا رستاخیز وجود ندارد. در عوض، محوریت با معرفت درونی و تجربه‌ی شخصی امر الهی است. والنتیس ترجمه‌ای دقیق از نسخه‌ی قبطی این انجیل را با تفسیری چندلایه همراه می‌کند؛ تفسیری که پیوندهای عمیق متن را با سنت‌های گنوسی، آموزه‌های یونانی-رومی و دیگر متون مسیحی اولیه آشکار می‌سازد. او این انجیل را نه صرفا سندی تاریخی، بلکه متنی برای سلوک روحانی و شناخت باطنی می‌داند.
محور اصلی "انجیل توماس" این اندیشه است که ملکوت خدا مکانی بیرونی نیست، بلکه حقیقتی است در ژرفای وجود انسان. این درون‌گرایی معنوی، انحرافی بنیادین از الهیات رایج آخرالزمانی دارد. در اینجا، عیسی نه نجات‌بخشی مصلوب، که آموزگاری است از جنس حکمت، که انسان را به کشف نور درون و شناخت منشأ الهی خویش فرامی‌خواند. مفاهیمی چون خودشناسی، وحدت با امر متعالی، و بیداری باطنی در سراسر متن موج می‌زند. "انجیل توماس" ساختارهای رسمی دین را به چالش می‌کشد و دعوتی است برای رویارویی بی‌واسطه با امر مقدس. والنتیس نشان می‌دهد که این متن نوعی زهد درونی سخت‌گیرانه را تبلیغ می‌کند-مسیری که در عین بی‌شباهت نبودن با رهبانیت صحرایی، یادآور سنت‌هایی در عرفان شرقی نیز هست.
"انجیل توماس" در تفسیری که والنتیس ارائه می‌دهد، تنها بازمانده‌ای کهن از متون گنوسی نیست، بلکه بدل به راهنمایی معنوی برای خواننده‌ی مدرن می‌شود-خواننده‌ای که در پی معنویتی شخصی، تجربی و رها از قالب‌های تثبیت‌شده است. رمزآلودگی جملات این انجیل، ذهن را به تأمل فرا‌می‌خواند، و تفسیر چندوجهی والنتیس، بستری برای درک لایه‌های پنهان آن فراهم می‌آورد. این اثر، منبعی ارزشمند برای همه‌ی کسانی است که در جست‌وجوی معنویت اولیه مسیحی، گنوسیس، و راه‌های دیگرگون نگریستن به امر قدسی هستند.