کتاب شبه قاره بی قرار

کتاب «شبه قاره بی قرار؛ روایتی از پاکستان، کشمیر، هند و درگیری ها‬» نوشته مایرا مک دانلد، روایتی تحلیلی و مستند از تحولات چند دهه اخیر در مناقشه هند و پاکستان است؛ به‌ویژه از منظر سیاست‌های نظامی و امنیتی پاکستان و تأثیر آن‌ها بر جایگاه منطقه‌ای این کشور. نویسنده که سال‌ها به‌عنوان خبرنگار و تحلیل‌گر در جنوب آسیا فعالیت کرده، با بهره‌گیری از منابع میدانی، اسناد رسمی و مشاهدات دقیق، تصویری چندلایه از شکست تدریجی پاکستان در رقابت راهبردی با هند ارائه می‌دهد؛ شکستی که نه در یک جنگ کلاسیک، بلکه در عرصه‌های سیاست‌گذاری، مشروعیت بین‌المللی و ناکامی در مدیریت داخلی رقم خورده است. تمرکز اصلی کتاب بر بازه زمانی پس از جنگ کارگیل در سال ۱۹۹۹ تا دهه ۲۰۱۰ میلادی است؛ دوره‌ای که در آن پاکستان، با تکیه بر راهبرد «جنگ نامتقارن» و استفاده از گروه‌های شبه‌نظامی، تلاش کرد موازنه قدرت را در برابر هند حفظ کند. مک دانلد با دقت نشان می‌دهد که چگونه ارتش پاکستان، به‌ویژه از طریق دستگاه اطلاعاتی ISI، از گروه‌هایی مانند لشکر طیبه و جیش محمد حمایت کرد تا با ایجاد ناامنی در کشمیر و حتی در عمق خاک هند، ابتکار عمل را به‌دست گیرد. اما نتیجه این راهبرد، نه‌تنها افزایش فشارهای بین‌المللی، بلکه شکل‌گیری بی‌ثباتی درون‌مرزی و تضعیف وجهه جهانی پاکستان بود. یکی از فصل‌های کلیدی کتاب به حمله تروریستی بمبئی در سال ۲۰۰۸ اختصاص دارد. مک‌دونالد با اتکا به منابع اطلاعاتی و شهادت‌های رسمی، پیچیدگی این عملیات و نقش گروه‌های وابسته به پاکستان را بررسی می‌کند. این حمله، به‌رغم موفقیت اولیه در ایجاد رعب و شوک، به نقطه عطفی در تغییر نگاه جهانیان به پاکستان بدل شد؛ کشوری که تلاش داشت خود را قربانی تروریسم معرفی کند، اما در عمل به پرورش‌دهنده آن بدل شده بود. در بخش‌هایی دیگر، نویسنده به روند تحکیم قدرت هند در سطح جهانی می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه دهلی‌نو، با تکیه بر رشد اقتصادی، دیپلماسی هوشمندانه و حفظ ثبات داخلی، توانست در عرصه بین‌الملل به‌عنوان شریکی قابل اعتماد ظاهر شود. در مقابل، پاکستان نه‌تنها از مسیر توسعه بازماند، بلکه درگیر بحران‌های داخلی، بی‌ثباتی سیاسی و وابستگی روزافزون به چین و کشورهای عربی شد.
مک دانلد در پایان، به‌جای ارائه راه‌حل‌های کلیشه‌ای، بر ضرورت بازنگری در سیاست‌های امنیتی و هویتی پاکستان تأکید می‌کند. او باور دارد تا زمانی که ارتش این کشور از ابزارهای خشونت‌بار برای حفظ نفوذ خود استفاده کند، نه‌تنها روند توسعه متوقف می‌ماند، بلکه خطر فروپاشی اجتماعی و سیاسی نیز افزایش می‌یابد. «شبه قاره بی قرار» کتابی است که شکست را نه در میدان نبرد، بلکه در ساختارهای فکری، سیاسی و استراتژیک دنبال می‌کند؛ روایتی مستند از اینکه چگونه کشوری با سرمایه‌ای عظیم از امید، به تدریج در گرداب تصمیم‌های نادرست فرو رفت.