کتاب آوارگان

در ترک اجباری سرزمینی که وطن و خانۀ ماست ناگزیریم با گذر از هویتی که آن را زندگی کرده‌ایم از اساس «خود» تازه‌ای بسازیم. این آوارگی مکانی و روانی چطور زندگی پناهندگان را زیرورو می‌کند؟ گفتن و شنیدن از این تجربه چگونه می‌تواند ما را به درک بهتری از پدیدۀ بغرنج مهاجرت برساند؟ در این مجموعۀ روشنگر و تکان‌دهنده ویت تان نوین، برندۀ پیشین جایزۀ پولیتزر، جستارهایی را گردهم آورده تا روایت پناهندگی را از حاشیۀ جریان‌های خبری و گفتمان سیاسی به راویان اصلی‌اش برگرداند. در این کتاب، نویسندگانی برجسته از مکزیک و شیلی گرفته تا ایران، افغانستان، اوکراین و ... روایت‌های بی‌پرده و عمیقا شخصی‌شان از پناهندگی را با ما در میان می‌گذارند.

برآیند صدای این نویسندگان تصویر ساده‌انگارانۀ معمول از پناهنده را در حکم قهرمان، قربانی یا عاملی تهدیدکننده به چالش می‌کشد و در عوض از پیچیدگی، کنش‌مندی و تداوم خلاقانۀ زندگی این افراد حکایت می‌کند. کتاب بیش از آنکه در پی راه‌حلی برای بحران پناهندگی باشد، بر انسانیت افرادی تأکید می‌کند که اغلب درباره‌شان زیاد می‌گویند، اما خودشان کمتر فرصت بیان مسائلشان را پیدا می‌کنند. آوارگان اثری هم‌زمان شخصی و سیاسی، مبرم و درعین‌حال ماندگار است. جستارها نشان می‌دهند که گفتن و نوشتن از پناهندگی تنها روایت یک فرار نیست، بلکه تأیید و تأکیدی است بر حق حضور و صحبت کردن از زبان خودمان.

پناهنده شدن یک فرایند تدریجی است، یک‌جور رنگ باختن، گذاری است به حیاتی شبح‌وار. به جز آنهایی که در اردوگاه‌های پناهندگی به دنیا می‌آیند، بقیۀ پناهندگان قبل از پناهنده ‌شدن زندگی‌ خودشان را داشته‌اند. فرقی نمی‌کند که پزشکی در بوسنی بوده‌ای یا گله‌داری در کنگو؛ مهم این است که زمانی هزاران لنگر کوچک جای پایت را بر ساحل این دنیا محکم نگه می‌داشتند. پناهنده شدن مثل این است که ببینی ریسمان لنگرها یکی‌یکی پاره می‌شود و آخر این تویی که جایی بیرون از جامعه غوطه می‌خوری و شده‌ای یک شبح رها و سرگردان به‌دنبال یک زندگی جدید.